Pamuk Özellikleri
Pamuğun Fiziksel Yapısı ve Özellikleri
Tohumun etrafındaki epidermis hücresinin uzamasından primer duvar oluşur. Lif olgunlaşma devresinde 20 günde primer (birincil) duvar içine selülozdan sekonder (ikincil) duvar örülür. Pamuk lifinin içi protoplazma sıvısı ile dolu ince duvarlı bir bitki hücresidir. Hücrenin en dışında kütikül tabaka onun altında primer ve sekonder yapılar bulunur. Sekonder yapı üç bölümden oluşur. Bunlar merkeze doğru sırasıyla, iki fibril yapı ve merkezde de lümen denilen, içi protoplazma sıvısı ile dolu olan kanalı çevreleyen yapıdır. Lümen liflerin ortasındaki mikroskobik boşluğa denir. Bitki olgunlaşıp, kozalar açıldığında protoplazma sıvısı kurur. Bu kuruma sırasında hücrenin enine kesiti fasulye şeklini alıp bir tarafı çökmüş yapı oluşur. Lifin enine kesitine mikroskopta baktığımızda, uçlara doğru daralan, bükülmüş şerit gibi olduğu görülür. Üretim sırasında gelişemeyen pamuğun liflerindeki sekonder yapı tam gelişemez. Bu tür pamuklara ölü pamuk denir. Pamuk lifi kremimsi beyaz renktedir, Pamuk lifinin boyu 1 cm'den 7,5 cm'ye kadar değişir, Çapı ise 6-25 μm’dir (μm=10 m), Yoğunluğu 1,50–1,55 arasındadır, Standart şartlarda (20 °C sıcaklıklarda ve % 65 reaktif nemde) % 8,5 nem absorplar, pamuk kolaylıkla havadan nem absorplar. Buna rağmen elle tutulduğunda kuru hissedilebilir, Ticarette izin verilen maksimum nem miktarı % 8,5'dir, % 100 reaktif nemde, pamuklu materyal % 25–27 su absorplar. Lifin ortalama uzama miktarı ortalama % 7-8’dir, Elastik özellikleri yoktur. % 2’lik elastik uzamadan sonra geri dönme % 74, % 5'lik uzamadan sonra ise % 45'tir.
Bütün selülozik materyallerde görülen ıslandığında boyca ve ence kısalma, pamuklu materyalde de gözlenir. Bu kısalma pamuk elyafında meydana gelen şişmeden dolayıdır. Bütün selülozik liflerde olduğu gibi, pamukta da ıslandığı zaman dayanıklılığında artma görülür. Dayanıklılık artması % 30 civarındadır, pamuklu materyaller ıslandığı zaman ağırlığının % 70'i kadar su çeker.
Pamuğun Kimyasal Yapısı ve Özellikleri
Pamuk lifinin kimyasal yapısı yetişme koşullarına göre değişiklik gösterir. Kimyasal yapısında; Selüloz, Hemiselüloz ve pektin, Protein ve renkli madde, Anorganik maddeler, Vaks ve yağlar, bulunur. Pamuk lifi % 100'e yakın oranda selüloz içerdiğinden selülozun tüm kimyasal özelliklerini gösterir. Derişik ve kuvvetli asitlerle sıcakta ve soğukta bozunur, Derişik sülfürik asitte tamamen çözünür, Seyreltik bazlar pamuğa çok az etki eder. 150 °C’nin üstündeki sıcaklıklarda bozunmaya başlar. 170 °C de kısa zamanda kavrulur, Yükseltgen ağartıcılarla uzun süre temas halinde kalırsa oksiselüloz oluşumu ile bozunur.
Güneş ışığındaki UV ışınları, hava oksijeni, nem ve kirli hava koşulları altında kalan pamukta polimer bozulur. Doğrudan güneş ışığı özellikle sıcak ve çok nemli havada, pamuklu materyali etkileyerek, dayanıklılığını azaltır.
